birsorubiryanıt

Eğer tamlamaların tümü ad tamlaması olsaydı o zaman ad tamlamalarının türlerine göre (belirtili, belirtisiz, takısız, zincirleme) değerlendirme yapılması gerekirdi.

SORU: 1

Kirli bir sokaktan geçip köşkün merdivenlerini tırmandım. İlk bakışta hepsi birbirine benzeyen

kapıların arasında düz tahta kapıyı tanıdım. Çaldığım kapı açıldığında az evvel yaşadığım keşmekeşten

II III

eser kalmamıştı. Zevkli döşenmiş bir evin odasında bulmuştum kendimi. Yemyeşil bahçeden taşan

huzur, geniş pencerelerden ayaklarımın dibine doğru uzanıyordu.

Bu parçada numaralanmış tamlamalardan hangisi, türü bakımından diğerlerinden farklıdır?

A) I B) II I C) II D) IV E) V

Doğru Yanıt: C

Soru tamlamalarla ilgili. A, B, D, E seçeneklerinde ad tamlaması; C seçeneğinde sıfat tamlaması yer almaktadır.

''Ad tamlamaları'' başka bir adın sıfatı olabilir mi?

Sıfat tamlamaları başka bir adın sıfatı olabilir mi?

Dönüşlü Eylemler ve Dönüşlü Eylemlerin Özellikleri

Eylemlerde (fiil) Basit ve Birleşik Zaman

Ad Tamlamalarında Tamlayanın Düşmesi

Yansıma Sözcükler ve Yansımadan Türemiş Ad ve Eylemler

Ad ve zamirlerin cümledeki görevlerini belirtmeye yarayan eklere ad durum eki ya da hal eki denir. Ad durum ekleri şunlardır:

-i (-ı, -u, -ü ) Belirtme durum eki
-e (-a) Yönelme durum eki
-de (-da, -te, -ta) Kalma durum eki
-den (-dan, -ten, -tan) Çıkma durum eki

Arabayı geçen ay satım. / Belirtme durumu
Seni çok iyi anlıyorum. / Belirtme durumu
Dün onu burada ağırladık. / Belirtme durumu
Sen ona yardım edemezsin. / Yönelme durumu
İki haftadır köye gitmiyoruz. / Yönelme durumu
Hepimizin öğretmenlere saygısı sonsuzdur. / Yönelme durumu
Dün İzmir'de sizi görmüşler. / Kalma durumu
Toplantı bugün beşte. / Kalma durumu
Anadolu'da birçok müşterimiz var. / Kalma durumu
Çantasından bir kalem çıkarıp bana verdi. / Çıkma durumu
Sizi herkesten az sevmiyorum. / Çıkma durumu
Bu kitapları sizden aldık. / Çıkma durumu

Not: Türkçede birçok ek biçimce aynı, işlevce farklıdır. Ad durum ekleri de biçimce aynı bazı eklerle karıştırılmaktadır.

Yazı burada geçirelim. / Ad durum eki
Yazı çok güzel geçmiş kardeşimin. / İyelik eki
Yazı pek okunaklı değil. / Yapım eki

Geçen hafta Bodrum'a gittik. / Ad durum eki
Yaza bizim köye gidelim. / Yapım eki

Şehirde yaşamaya alışmışsın. / Ad durum eki
Sözde sorunlarla bizi epeyce oyaladı./ Yapım eki

Ankara'dan saat üçte çıktık. / Ad durum eki
Sizi candan kutlarım. / Yapım eki
Sıradan işlerle uğraşmazdı. / Yapım eki
Öğrencilerden birkaçı gelmemiş. / Tamlayan (in) eki

(I) Gerçek yazar, yaratma yeteneğini kullanarak yaşamı bilgi, duygu ve düşünce süzgecinden geçiren kişidir. (II) Bu yazar, kahramanlarının ruhsal durumlarını anlatmak için, onların davranışlarını ve başkalarıyla olan ilişkilerini gösterme yolunu seçiyor. (III) Seçtiği karakterler öylesine kanlı canlı kişiler ki benzerlerine gerçek hayatta kolayca rastlanabilir. (IV) Yazar, hem okurunu bir beklenti içinde tutmak hem de anlatımını tekdüzelikten kurtarmak için çeşitli yollara başvuruyor. (V) Romanlarının konusunu kendi gözlemlerinden, toplumsal sorunlardan çıkardığı gibi, bunları masallardan, destanlardan da alabiliyor.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde, adın yönelme durum ekini almış sözcükler vardır?

A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III.
D) III. ve IV. E) IV. ve V.

Yanıt: D

İsim-fiil (ad-eylem) nedir?

Eylemsilerin genellikle ad olarak kullanılan biçimleridir. Eylemlere getirilen -me, -mek, -iş ekleriyle türetilirler.

Burada çalışmayı düşünmüyormuş.
Tarlaya gitmek epey zamanımızı alıyor.
Çocuğun şiir okuyuşu gerçekten çok güzel.

Not: -me, -mek, -iş ekleriyle türetilmiş bu sözcükler eylem anlamını yitirdiğinde eylemsi olma özelliğini kaybederek ad olurlar.

Yemekleri doğru dondurmayı öğrenmeliyiz. / eylemsi
Dondurmayı şu marketten almış. / ad

Bazen dışarıda bir şeyler yemek istiyor canım. / eylemsi
Yemek oldu, sizi bekliyoruz. / ad

Hemen şu kapıdan giriş yapmalısınız. / eylemsi
Bu binada giriş çok dar olmuş. / ad

Not: İsim-fiillerin bir bölümü sıfat olarak da kullanılabilir.

süzme bal, dökme kömür, takma diş...

Not: İsim-filler de (ad-eylemler) diğer eylemsiler gibi kendilerinden önceki sözcüklerle öbekleşir. Bu türden öbeklere isim-fiil (ad-eylem) öbeği denir.

Kendini bil-mek en önemli meziyettir.
Yarın okula git-me-y-i düşünmüyormuş.
Olaya bakışımız sizinle benzerlik gösteriyor.

Çatı Özelliği Aranmayan Cümleler

Çatı özelliği eylemlerle ilgili bir durumdur. Yüklemi ad soylu bir sözcük ya da söz öbeği olan, başka bir söyleyişle ad cümlelerinde çatı özelliği aranmaz.

İzmir, harika bir şehir. / ad cümlesi / çatı özelliği aranmaz
Ahmet benden oldukça büyük. / ad cümlesi / çatı özelliği aranmaz
Buradaki insanların çoğu çalışkandır. / ad cümlesi / çatı özelliği aranmaz

İkinci dönem notları dün idareye verildi. / eylem cümlesi / çatı özelliği aranır
Evi iyice temizledik. / eylem cümlesi / çatı özelliği aranır
Bu konuyu arkadaşlarla görüştük. / eylem cümlesi / çatı özelliği aranır

Uygulama

Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde çatı özelliği aranmaz?

İyi bir arkadaştır dün size uğrayan.
Öğreteceksiniz ne biliyorsanız öğrecilerinize.
Yaşlanmış artık dedem de iyice.
İnsanlık, tüm yaşam için güzel şeyler yapmaktır.
Sizin çocukların hepsi evlendi mi?
Çevreyi bir ayda ağaçlandırdılar.
Büyük amcası da iyi bir yazarmış.
Hayatımı filmleştirecekmiş çocuklar.

İyi bir arkadaştır dün size uğrayan. / aranmaz / ad cümlesi
Öğreteceksiniz ne biliyorsanız öğrecilerinize. / aranır / eylem cümlesi
Yaşlanmış artık dedem de iyice. / aranır / eylem cümlesi
İnsanlık, tüm yaşam için güzel şeyler yapmaktır. / aranmaz / ad cümlesi
Sizin çocukların hepsi evlendi mi? / aranır / eylem cümlesi
Çevreyi bir ayda ağaçlandırdılar. / aranır / eylem cümlesi
Büyük amcası da iyi bir yazarmış. / aranmaz / ad cümlesi
Hayatımı filmleştirecekmiş çocuklar. / aranır / eylem cümlesi

İsim-fiiller ve Kalıcı İsimler

İsim-fiiller fiilimsilerin genellikle isim olarak kullanılan biçimleridir. Fiillere getirilen -me, -mek, -iş ekleriyle türetilirler.

Burada çalışmayı düşünmüyormuş. / isim-fiil
Tarlaya gitmek epey zamanımızı alıyor. / isim-fiil
Çocuğun şiir okuyuşu gerçekten çok güzel. / isim-fiil

Not: -me, -mek, -iş ekleriyle türetilmiş bu sözcükler fiil anlamını yitirdiğinde fiilimsi olma özelliğini kaybederek isim olurlar.

Yemekleri doğru dondurmayı öğrenmeliyiz. / fiilimsi
Dondurmayı şu marketten almış. / isim

Bazen dışarıda bir şeyler yemek istiyor canım. / fiilimsi
Yemek oldu, sizi bekliyoruz. / isim

Hemen şu kapıdan giriş yapmalısınız. / fiilimsi
Bu binada giriş çok dar olmuş. / isim

Not: İsim-fiillerin bir bölümü sıfat olarak da kullanılabilir.

süzme bal, dökme kömür, takma diş...

Not: İsiim-filler de (ad-eylemler) diğer fiilimsiler gibi kendilerinden önceki sözcüklerle öbekleşir. Bu türden öbeklere isim-fiil (ad-eylem) öbeği denir.

Kendini bil-mek en önemli meziyettir. / isim-fiil öbeği
Yarın okula git-me-y-i düşünmüyormuş. / isim-fiil öbeği
Olaya bakışımız sizinle benzerlik gösteriyor. / isim-fiil öbeği

EYLEMSİLER

Eylemsi Nedir?
Eylemsiler Eylem Midir?
Eylemsiler Ad Soylu Sözcük Müdür Eylem Soylu Sözcük Müdür?
Ad-eylem Nedir?
Tamlananı Eylemsi Olan Ad Tamlaması Nedir?
Tamlayanı Eylemsi Olan Ad Tamlaması Nedir?
Sıfat-fiil Türeten Ekler Hangileridir?
Adlaşmış Sıfat-fiil Nedir?
Adlaşmış Sıfatla Adlaşmış Sıfat-fiil Arasında Ne Fark Vardır?
Eylemsi Öbeği Nedir?
Ad-eylem (isim-fiil) Öbeği Nedir?
Sıfat-fiil Öbeği Nedir?
Zarf-eylem (zarf-fiil) Öbeği Nedir?
Eylemsinin Zarfı Nedir?
Yancümle Nasıl Bulunur?
Eylemsiler Yüklem Olabilir Mi?

birsorubiryanıt / kamil baki

İSTEDİĞİNE BURADAN DA ULAŞABİLİRSİN!..