Fiilimsilerde çatı özelliği aranır mı?

 

Fiilimsiler fiillerden türetilmiş sözcüklerdir. Bu sözcükler türetilmeden önce çatı ekleriyle çatıları değiştirilebilir. Bu yüzden de fiilimsilerde de çatı özelliği aranabilir.

ağla-mak (etken) > ağla-ş-mak (işteş) > ağlaşan kadınlar (işteş çatılı sıfat-fiil)

giy-mek (etken) >giy-in-mek (dönüşlü) > giy-in-ince (dönüşlü çatılı zarf-fiil)

çiz-mek (etken) >çiz-il-mek (edilgen) > çiz-il-ecek projeler (edilgen çatılı sıfat-fiil)

yat-mak (geçişsiz) > yat-ır-mak (oldurgan) > çocukları yat-ır-ma-y-ı (oldurgan çatılı isim-fiil)

dik-mek (geçişli) > dik-tir-mek (ettirgen) > elbise dik-dir-mek (ettirgen çatılı isim-fiil)

Kamil Baki

Fiilimsiler isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan olabilir mi?

Fiilimsiler isim soylu sözcükler oldukları için isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan olarak kullanılabilir.

Sabah yürü-y-üş-ler-i-n-e bir süre ara verdim. (tamlananı isim-fiil olan isim tamlaması)
Önce çalış-ma süre-s-i-n-i söylemek zorundasınız. (tamlayanı isim-fiil olan isim tamlaması)
Siz yetkin ol-an-ın işine karışmayın bence.  (tamlayanı sıfat-fiil grubu olan isim tamlaması)
Sinan'ın ayrıl-dığ-ı-n-ı bana da söylediler aslında.(tamlananı sıfat-fiil olan isim tamlaması)
Ağlayınca zamanın çabuk geçeceğini sanırdı.(tamlananı sıfat-fiil olan isim tamlaması)
Polise bildirmenin sonuç vermeyeceği açıktı.(tamlayanı isim-fiil, tamlananı sıfatfiil olan isim tamlaması)
Gezilerimden birinde, onun da Viyana’da olduğunu öğrendim. .(tamlananı sıfat-fiil olan isim tamlaması)

Çatı Özelliği Aranmayan Cümleler

Çatı özelliği eylemlerle ilgili bir durumdur. Yüklemi ad soylu bir sözcük ya da söz öbeği olan, başka bir söyleyişle ad cümlelerinde çatı özelliği aranmaz.

İzmir, harika bir şehir. / ad cümlesi / çatı özelliği aranmaz
Ahmet benden oldukça büyük. / ad cümlesi / çatı özelliği aranmaz
Buradaki insanların çoğu çalışkandır. / ad cümlesi / çatı özelliği aranmaz

İkinci dönem notları dün idareye verildi. / eylem cümlesi / çatı özelliği aranır
Evi iyice temizledik.  / eylem cümlesi / çatı özelliği aranır
Bu konuyu arkadaşlarla görüştük.  / eylem cümlesi / çatı özelliği aranır

Uygulama

Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde çatı özelliği aranmaz?

İyi bir arkadaştır dün size uğrayan.
Öğreteceksiniz ne biliyorsanız öğrecilerinize.
Yaşlanmış artık dedem de iyice.
İnsanlık, tüm yaşam için güzel şeyler yapmaktır.
Sizin çocukların hepsi evlendi mi?
Çevreyi bir ayda ağaçlandırdılar.
Büyük amcası da iyi bir yazarmış.
Hayatımı filmleştirecekmiş çocuklar.


İyi bir arkadaştır dün size uğrayan. / aranmaz / ad cümlesi
Öğreteceksiniz ne biliyorsanız öğrecilerinize. / aranır / eylem cümlesi
Yaşlanmış artık dedem de iyice. / aranır / eylem cümlesi
İnsanlık, tüm yaşam için güzel şeyler yapmaktır. / aranmaz / ad cümlesi
Sizin çocukların hepsi evlendi mi? / aranır / eylem cümlesi
Çevreyi bir ayda ağaçlandırdılar. / aranır / eylem cümlesi
Büyük amcası da iyi bir yazarmış. / aranmaz / ad cümlesi
Hayatımı filmleştirecekmiş çocuklar. / aranır / eylem cümlesi