SESTEŞLİK (EŞ SESLİLİK)
Yazılışları aynı, anlamları tamamıyla farklı (sesteş sözcükler arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur)
sözcüklere sesteş sözcük, bu sözcükler arasındaki ilişkiye de
sesteşlik denir.
gül (çiçek) / gül (gülmek)
yaz (yaz mevsimi) /
yaz (yazmak)
diz (organ) / diz (dizmek)
kaz (hayvan) /
kaz (kazmak)
Not: Sesteş sözcükler genellikle tek hecelidir ve bu sözcüklerden biri ad, diğeri eylemdir. Ancak her
ikisi de ad olan
sesteş sözcükler de vardır.
saz (bitki) / saz (müzik aleti)
Not: Sesteşlikle yan anlamı, sesteşlikle mecazı karıştırmamak gerekir.
Kardeşimin kolunu tutmuş. / temel anlam
Kapını kolunu tutmuş. / yana anlam (sesteş değil)
Yemeğinde kıl çıkmış. / temel anlam
Çok kıl bir adammış. / mecaz anlam (sesteş değil)
ANLAMDAŞLIK (EŞ ANLAMLILIK)
Yazılışları farklı, anlamları aynı sözcüklere
anlamdaş sözcük, bu sözcükler arasındaki
ilişkiye anlamdaşlık denir.
soru / sual
cevap /
yanıt
olanak / imkan
ihtimal /
olasılık
fert / birey
okul /
mektep
öğretmen / muallim
Not: Anlamdaş sözcüklerin aynı cümle içinde kullanılması
anlatım bozukluğuna yol açar.
Sizin için tüm
imkan ve
olanaklarımızı seferber edeceğiz.
(anlatım bozukluğu)Bu ilacı
iki günde bir,
gün aşırı alacaksın.
( anlatım bozukluğu)
KARŞIT (ZIT) ANLAMLILIK
Aynı düzlemin uç noktalarındaki kavramları karşılayan sözcüklere
karşıt anlamlı sözcükler, bu
sözcükler arasındaki ilişkiye ise
karşıt (zıt) anlamlılık denir.
iyi / kötü
güzel /
çirkin
büyük / küçük
eski /
yeni
acı / tatlı
doğru /
yanlış
Not: Sözcüklerin anlam özellikleri cümleye göre değişebilir. Cümle dışında karşıt anlamlılık özelliğine
sahip sözcükler, cümle içinde bu özelliğini yitirebilir.
Bugün sizinle
güzel bir geçireceğiz. ( güzel: hoş, keyifli) / çirkin sözcüğünün karşıtı değil
Acı bir çığlık geceyi böldü. (acı: tiz, insanı rahatsız eden) / tatlı sözcüğünün karşıtı değil
