SESTEŞLİK (EŞ SESLİLİK)
Yazılışları aynı, anlamları tamamıyla farklı (sesteş sözcükler arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur) sözcüklere sesteş sözcük, bu sözcükler arasındaki ilişkiye de sesteşlik denir.
gül (çiçek) / gül (gülmek)
yaz (yaz mevsimi) / yaz (yazmak)
diz (organ) / diz (dizmek)
kaz (hayvan) / kaz (kazmak)
Not: Sesteş sözcükler genellikle tek hecelidir ve bu sözcüklerden biri ad, diğeri eylemdir. Ancak her ikisi de ad olan sesteş sözcükler de vardır.
saz (bitki) / saz (müzik aleti)
Not: Sesteşlikle yan anlamı, sesteşlikle mecazı karıştırmamak gerekir.
Kardeşimin kolunu tutmuş. / temel anlam
Kapını kolunu tutmuş. / yana anlam (sesteş değil)
Yemeğinde kıl çıkmış. / temel anlam
Çok kıl bir adammış. / mecaz anlam (sesteş değil)
ANLAMDAŞLIK (EŞ ANLAMLILIK)
Yazılışları farklı, anlamları aynı sözcüklere anlamdaş sözcük, bu sözcükler arasındaki ilişkiye anlamdaşlık denir.
soru / sual
cevap / yanıt
olanak / imkan
ihtimal / olasılık
fert / birey
okul / mektep
öğretmen / muallim
Not: Anlamdaş sözcüklerin aynı cümle içinde kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
Sizin için tüm imkan ve olanaklarımızı seferber edeceğiz. (anlatım bozukluğu)
Bu ilacı iki günde bir, gün aşırı alacaksın. ( anlatım bozukluğu)
KARŞIT (ZIT) ANLAMLILIK
Aynı düzlemin uç noktalarındaki kavramları karşılayan sözcüklere karşıt anlamlı sözcükler, bu sözcükler arasındaki ilişkiye ise karşıt (zıt) anlamlılık denir.
iyi / kötü
güzel / çirkin
büyük / küçük
eski / yeni
acı / tatlı
doğru / yanlış
Not: Sözcüklerin anlam özellikleri cümleye göre değişebilir. Cümle dışında karşıt anlamlılık özelliğine sahip sözcükler, cümle içinde bu özelliğini yitirebilir.
Bugün sizinle güzel bir geçireceğiz. ( güzel: hoş, keyifli) / çirkin sözcüğünün karşıtı değil
Acı bir çığlık geceyi böldü. (acı: tiz, insanı rahatsız eden) / tatlı sözcüğünün karşıtı değil
