Türkçede eklerin işlevleri kullanımlarıyla ilgilidir. Bir ekin biçim yönünden başka bir ekle aynı olması o ekin işlevsel yönden diğer ekle aynı olduğunu göstermez.
Bir ekin işlevini anlayabilmek için o eki alan sözcüğün cümledeki görevine, sözcüğün anlamına, ekin sözcüğe kazandırdığı anlama bakmak gerekir.
i (-ı, -u, -ü) eki hem iyelik hem hal eki olarak kullanılabilen bir ektir. Bir varlığın üçüncü tekil kişiye (onun) olduğunu ifade ediyorsa iyelik, öznenin yaptığı eylemin hangi varlığa yönelik olduğunu belirtiyorsa (neyi, kimi) hal (belirtme durum) ekidir.
Kazağı da çantası da okulda kalmış. (iyelik eki)
Gözlüğü o kadar kirlenmişti ki, adeta bir karalama kağıdı gibiydi.(iyelik eki)
Bence onun yolu, yol değil.(iyelik eki)
Dün aldığım kazağı annemler beğenmedi. (hal eki)
Bu çantayı sana emanet edebilir miyim? (hal eki)
Annem gözlüğü bahçede bırakmış.(hal eki)
Ararsan doğru yolu er veya geç bulursun.(hal eki)
Not:
Bir sözcük aynı anda hem iyelik hem de hal ekini aynı anda alabilir. Bu gibi durumlarda önce iyelik sonra hal eki gelir.
Ablan çantasını bana bıraktı dün.
çanta-s-ı-n-ı
s: kaynaştırma harfi
ı: iyelik eki
n: kaynaştırma harfi
ı: hal eki
Not:
İyelik ekiyle hal ekinin bişrlikte kullanılması bazı durumlarda anlatım bozukluğuna yol açar.
kalem-i-n-i (onun kalemini)
kalem-in-i (senin, kendi kalemini)
Bu cümledeki belirsizlik iyelik ekinin kaçıncı kişiyle ilgili olduğudur. Cümledeki anlatım bozukluğunun giderilebilmesi için cümlenin başına tamlayan durumunda (senin / onun) bir kiş zamiri getirilmesi gerekir.
