Çekim eki nedir?

Sözcüklerin cümledeki görevlerini ya da diğer sözcüklerle olan ilişkilerini belirtmeye yarayan eklere çekim eki denir.

Üç tip çekim eki vardır.

A) Ad çekim ekleri: Ad soylu sözcüklere gelen çekim ekleridir.

1) Çoğul Eki: Bir adın karşıladığı varlığın birden çok olduğunu gösteren ektir.

ev-ler, araba-lar

2) Hal (Durum) Eki: Ad ve zamirlerin cümledeki görevlerini belirten eklerdir.

ev-i: i hal eki (belirtme durum eki)
ev-e: e hal eki (yönelme durum eki)
ev-de: de hal eki (kalma durum eki)
ev-den: den hal eki (çıkma durum eki)

Not: i hal ekini alan ad ve zamirler cümlede belirtili nesne, e, de, den hal ekini alan ad ve zamirler ise dolaylı tümleç görevini üstlenir.

3) İyelik (Aitlik) Eki: Varlıkların kime ya da neye ait olduğunu gösteren eklerdir.

ev-im: I. tekil kişi iyelik eki
ev-in: II. tekil kişi iyelik eki
ev-i: III. tekil kişi iyelik eki

ev-imiz: I. çoğul kişi iyelik eki
ev-iniz: II. çoğul kişi iyelik eki
ev-leri: III. çoğul kişi iyelik eki

4) Tamlayan (İlgi) Eki: Ad ve zamirlerin başka bir sözcükle ilgisini belirten ektir.

ben-im evim
sen-in evin
o-n-un evi

biz-im evimiz
siz-in eviniz
onlar-ın evleri

Not: Tamlayan eki birinci kişilerde -im, ikinci ve üçüncü kişilerde -in'dir.

B) Eylem çekim ekleri: Eylem soylu sözcüklere gelen çekim ekleridir.

1) Olumsuzluk Eki: Bir eylemin yapılmadığını olmadığını bildiren ektir.

geldi / gel-me-di
aradı / ara-ma-dı

Not: Olumsuzluk eki (-me/-ma) eylemlere kip ve kişi ekinden önce gelir.

2) Kip ve Zaman Ekleri: Eylemlere zaman ya da değişik anlamlar (istek, gereklilik, emir, dilek, şart) katan eklerdir.

gel-di: Görülen geçmiş zaman
gel-miş: Öğrenilen geçmiş zaman
gel-iyor: Şimdiki zaman
gel-ecek: Gelecek zaman
gel-ir: Geniş zaman

gel-se: Dilek-şart kipi
gel-e: İstek kipi
gel-meli: Gereklilik kipi
gel: Emir kipi

Not: Emir kipinin kip eki yoktur.

3) Kişi Ekleri: Bir eylemi kaçıncı kişi tarafından yapıldığını belirten eklerdir.

Tekil Kişi Ekleri

gel-di-m: I. kişi
gel-di-n: II.kişi
gel-di: III. kişi

Çoğul Kişi Ekleri

gel-di-k: I. kişi
gel-di-niz: II. kişi
gel-di-ler: III. kişi

Not: III. tekil kişilerde (emir kipi hariç) kişi eki yoktur.

C) Hem ad hem eylem çekim ekleri: Hem ad soylu hem hem de eylem soylu sözcükler gelebilen çekim ekleridir.

1) Ek-eylem: Basit zamanlı eylemlere gelerek birleşik zamanlı eylemleri oluşturan, ad soylu sözcüklere gelerek bu sözcüklerin yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan eklerdir.

gel-iyor: Basit zamanlı eylem

gel-iyor-du: Birleşik zamanlı eylem (şimdiki zamanın hikayesi)
gel-iyor-muş: Birleşik zamanlı eylem (şimdiki zamanın rivayeti)
gel-iyor-sa: Birleşik zamanlı eylem (şimdiki zamanın şartı)

Not: Ek-eylemin geniş zamanı (-dir) birleşik zaman yapmaz.

öğrenmen-di: yüklem (ad)
öğretmen-miş: yüklem (ad)
öğretmen-se: yüklem (ad)
öğretmen-dir: yüklem (ad)