Anladım / Can Yücel

Bunca zaman bana anlatmaya

çalıştığını, kendimi

bulduğumda anladım.

 

Herkesin mutlu olmak için başka bir yolu

varmış,

 

Kendi yolumu çizdiğimde anladım..

 

Bir tek yaşanarak öğrenilirmiş hayat,

okuyarak, dinleyerek değil..

 

Bildiklerini bana neden

anlatmadığını, anladım..

 

Yüreğinde aşk olmadan geçen her gün

kayıpmış,

 

Aşk peşinden neden yalınayak

koştuğunu anladım..

 

Acı doruğa ulaştığında

gözyaşı gelmezmiş gözlerden,

Neden hiç ağlamadığını

anladım..

 

Ağlayanı güldürebilmek, ağlayanla

ağlamaktan daha değerliymiş,

 

Gözyaşımı kahkaya çevirdiğinde

anladım..

 

Bir insanı herhangi biri kırabilir, ama bir

tek en çoksevdiği acıtabilirmiş,

 

Çok acıttığında anladım..

 

Fakat, hak edermiş sevilen onun için dökülen her

damla gözyaşını,

Gözyaşlarıyla birlikte sevinçler

Terk ettiğinde anladım..

 

Yalan söylememek değil, gerçeği

gizlememekmiş marifet,

 

Yüreğini elime koyduğunda anladım..

 

''Sana ihtiyacım var, gel ! ''

diyebilmekmiş güçlü olmak,

 

Sana ''git'' dediğimde anladım..

 

Biri sana ''git'' dediğinde, ''kalmak istiyorum''

diyebilmekmiş sevmek,

 

Git dediklerinde gittiğimde anladım..

Sana sevgim şımarık bir

çocukmuş, her düştüğünde zırıl

zırıl ağlayan,

Büyüyüp bana sımsıkı

sarıldığında anladım..

 

Özür dilemek değil, ''affet beni'' diye

haykırmak istemekmiş pişman olmak,

 

Gerçekten pişman olduğumda anladım..

Ve gurur, kaybedenlerin, acizlerin maskesiymiş,

 

Sevgi dolu yüreklerin gururu olmazmış,

 

Yüreğimde sevgi bulduğumda anladım..

 

Ölürcesine isteyen, beklemez, sadece umut edermiş

bir gün affedilmeyi,

 

Beni affetmeni ölürcesine istediğimde

anladım..

 

Sevgi emekmiş,

 

Emek ise vazgeçmeyecek kadar, ama özgür bırakacak

kadar sevmekmiş

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Türk ve Dünya Edebiyatında İlkler

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI VE GEÇİŞ DÖNEMİ

İlk Türkçe yazılan kitap: Kutadgu Bilig 

İlk siyasetname: Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip

Mesnevi nazım biçimiyle yazılmış ilk eser: Kutadgu Bilig / Yusuf Has Hacip

İlk sözlük: Divan-ı Lügati’t Türk

Aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk yapıt: Kutadgu Bilig

Türk adının geçtiği ilk yapıt: Orhun Abideleri

Tekke şiirinin kurucusu: Hoca Ahmet Yesevi

İlk Türk destanı: Alp Er Tunga Destanı

DİVAN EDEBİYATI

İlk bibliyografya: Keşfü’z Zünun / Katip Çelebi

İlk anı kitabı: Babürname / Babürşah

İlk tezkire: Mecalüsü’n Nefais / Fuzuli

İlk hamse yazarı: Fuzuli

Mahallileşme akımının önemli temsilcisi: Nedim

Şarkı türünü divan edebiyatına kazandıran sanatçı: Nedim

Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa

İlk divan şairi: Hoca Dehhani

TANZİMAT EDEBİYATI

İlk Türkçe resmi gazete: Takvim-i Vakayi

İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis

İlk özel gazete: Tercüman-ı Ahval / Şinasi-Agah Efendi

İlk makale: Tercüman-ı Ahval Mukadimesi / Şinasi

İlk şiir çevirileri: Tercüme-i Manzume / Şinasi

Noktalama işaretlerini ilk kullanan: Şinasi

İlk atasözleri kitabı: Durub-i Emsal-i Osmaniye / Şinasi

İlk mizah dergisi: Diyojen / Teodor Kasap-Direktör Ali Bey

İlk hikaye kitabı: Letaif-i Rivayet / Ahmet Mithat efendi

İlk çeviri roman: Telemak / Fenelon

İlk Tarihi roman: Cezmi / Namık Kemal

İlk edebi eleştiri: Tahrib-i Harabat / Namık Kemal

İlk yerli tiyatro eseri: Şair Evlenmesi / Şinasi

İlk yerli roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat / Şemsettin Sami

İlk realist roman: Araba Sevdası / Recaizade Mahmut Ekrem

İlk natüralist roman: Zehra / Nabizade Nazım

İlk Türkçe sözlük: Kamus-I Türki / Şemsettin Sami

İlk köy romanı: Karabibik / Nabizade Nazım

Batılı anlamda ilk antoloji: Harabat / Ziya Paşa

Sahnelenen ilk tiyatro yapıtı: Vatan Yahut Silistre / Namık Kemal

İlk kafiyesiz şiir: Validem / Abdülhak Hamit Tarhan

İlk köy şiiri: Köylü Kızların Şarkısı / Muallim Naci

Tiyatroda ilk uyarlama eserinin yazarı: Ahmet Vefik Paşa

Batılı anlamda ilk günlük: Seyahat Jurnali / Direktör Ali Bey

SERVET-İ FÜNUN EDEBİYATI

Batı tekniğine uygun ilk roman: Aşk-ı Memnu / Halit Ziya Uşaklıgil

İlk psikolojik roman: Eylül / Mehmet Rauf

İlk pastoral şiir: Sahra / Abdülhak Hamit Tarhan

Aruzla yazılan ilk manzum tiyatro: Eşber / Abdülhak Hamit Tarhan

Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro: Nesteren / Abdülhak Hamit Tarhan

İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim

İlk mensur şiir örnekleri: Mezardan Sesler / Halit Ziya Uşaklıgil

İlk çocuk şiirleri kitabı: Şermin / Tevfik Fikret

FECR-İ ATİ EDEBİYATI

İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk: Ferc-i Ati

Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz: Fuat Köprülü

Anadolu’yu gerçekçi bir şekilde yansıtan ilk yazar: Refik Halit Karay

MİLLİ EDEBİYAT

Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan sanatçı: Mehmet Emin Yurdakul

Kurtuluş Savaşı’nı ilk işleyen roman: Ateşten Gömlek / Halide Edip Adıvar

Dilde sadeleşmeyi savunan ilk makale: Yeni Lisan / Ömer Seyfettin

CUMHURİYET DÖNEMİ

Epik tiyatronun kurucusu: Haldun Taner

En başarılı psikolojik roman yazarımız: Peyami Safa

İlk serbest vezni kullanan şair: Nazım Hikmet

DÜNYA EDEBİYATI

İlk modern roman: Don Kişot / Cervantes

İlk modern öykü kitabı: Decameron / Boccacio

Bilinen ilk doğal destan: Gılgamış / Sümerler

Komedi türünün ilk büyük ustası: Aristofanes

Trajedi türünün ilk büyük ustası: Aiskylos

Deneme türünün kurucusu: Montaigne

Epik tiyatronun kurucusu: Berthold Brect

Türk Edebiyatında İlkler / Cumhuriyet Dönemi

birsorubiryanıt

Söylev (nutuk) nedir?

Beş Hececiler

                      

 BEŞ HECECİLER

Cumhuriyetin ilanından önce, Milli Edebiyat etkisiyle ortaya çıkan bir topluluk olmasına rağmen etkisini Cumhuriyet Döneminde de sürdürmüş bir edebiyat topluluğudur. Hecenin beş şairi de denen bu şiir topluluğu şu sanatçılardan oluşur:

·         Faruk Nafiz Çamlıbel

·         Yusuf Ziya Ortaç

·         Halit Fahri Ozansoy

·         Orhan Seyfi Orhon

·         Enis Behiç Koryürek

“Beş Hececiler” olarak adlandırılan bu topluluğun özellikleri şunlardır:

1.    Topluluk sanatçıları ilk dönemlerinde aruzla şiir yazmışlardır.

2.    Milli edebiyat’ın etkisiyle şiirlerinde hece ölçüsünü kullanmışlardır.

3.    Şiirlerinde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri ve yiğitlik konularını işlemişlerdir.

4.    Anadolu’nun ihmal edildiğini ve Anadolu insanının edebiyata girmesi gerektiğini savunmuşlardır.

5.    Cumhuriyet Devrimlerinin yaratığı romantik havadan etkilenen dönem sanatçıları Anadolu insanını ve onun sorunlarını gerçekçi bir dille getirememişlerdir.

FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL (1898-1973)

Hecenin beş şairinden biri olmasına karşın, zaman zaman aruz ölçüsünü de kullanmıştır. Son dönem şi­irlerini çoğunlukla aruzla yazmıştır. Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu'ya geçen öğretmenlik yıllarında Anadolu'yu daha yakından tanıyan şair, Anadolu in­sanının yaşamını romantik bir üslupla yansıtmıştır. "Han Duvarları" adlı şiiri memleket edebiyatının gü­zel örneklerinden biridir. Duygu ve düşünceyi birlikte yürüten şair genellikle sade bir dil kullanır. Oyunları da vardır.

Şiir: Gönülden Gönüle (aruzla), Çoban Çeşmesi (heceyle), Han Duvarları (seçme şiirler)

                Roman: Yıldız Yağmuru

                Tiyatro: Canavar, Kahraman

YUSUF ZİYA ORTAÇ (1895 -1967)

Çeşitli dergilerde aruzla yazıp yayımladığı şiirleriyle tanındı. Düzyazının çeşitli türlerinde eserler veren ya­zar, edebiyatımıza hecenin beş şairinden biri olarak geçti. Mizah fıkraları da yazan sanatçı, Diken, Çimdik gibi dergilerde ve kendisinin çıkardığı mizah dergisi olan Akbaba'da manzum şiirler yayımladı. Hece ölçü­sü ile manzum bir piyes de yazan Yusuf Ziya, düzya­zılarında Türkçesinin sağlamlığı ve kıvraklığıyla bir üslup ustası olarak kabul edildi. Fıkra, anı ve gezi tü­ründe de eserleri vardır. Eserleri şunlardır:

Şiir: Akından Akına, Bir Rüzgâr Esti          
Tiyatro: Binnaz, Nikâhta Keramet

Roman: Göç, Üç Katlı Ev, Şeker Osman, Kürkçü Dükkânı

Nesir: Portreler, Bizim Yokuş

HALİT FAHRİ OZANSOY (1891 -1971)

Adını aruzla yazdığı şiirlerle duyuran şair, art arda yayımladığı şiirleri ile hecenin beş şairinden biri ol­muştur. Şiirlerinde aşk ve ölüm temalarına bireysel duygulara yer vermiştir. Tiyatro, anı, roman türlerinde eserler vermiştir. Eserleri şunlardır:

Şiir: Rüya, balkonda Saatler, Sonsuz Gecelerin Ötesinde, Baykuş (aruzla)

Roman: Sulara Giden Köprü

Tiyatro: Nedim (heceyle yazılmış oyun)

ENİS BEHİÇ KORYÜREK (1892 -1949)

İlk şiirlerini Servetifünuncuların etkisiyle yazmıştır. Hece ölçüsü ve sade bir dille milli heyecanlarla yüklü epik şiirler yazmıştır. Eserleri şunlardır:

Şiir: Miras, Varidat-ı Süleyman

ORHAN SEYFİ ORHON (1890 -1972)

Aruzdan heceye geçen şair, bireysel duyguları işle­miştir. Şiirlerinde ahenk kendini belli eder. Sade bir dille roman, öykü, makale ve fıkra türlerinde eserler vermiştir. Mizah ve edebiyat dergileri çıkarmıştır. Eserleri şunlardır:

                        Şiir: Fırtına ve Kar, GönüldenSesler, O Beyaz Bir Kuştu 

                        Roman: Çocuk Adam