Sözcükler yapıları bakımından basit, türemiş ve birleşik olmak üzere üçe ayrılır. Sözcüklerin yapısında sözcüğün yapım eki alıp almadığına, başka bir sözcükle birleşip birleşmediğine bakılır.
Başka bir sözcükle birleşmemiş yapım eki almamış sözcüklere basit sözcük denir.
kalem, çanta, anne, çiçek; gel-, git-, oku-, çalış-...
Yapım eki almış sözcüklere türemiş sözcük denir.
kalem-lik, çanta-cı, bir-leş-, temiz-le-; gel-iş-, oku-t-, çalış-tır-, dur-ak, sev-gi...
Başka bir sözcükle birleşmiş sözcüklere birleşik sözcük denir,
bir-kaç, hiç-bir, kahve-rengi, Çanak-kale, Karşı-yaka; his-s-et-, sabr-et-, terk et-, mutlu ol-. çöz-e-bil-, sil-i-ver-, düş-e-yaz-, gid-e-der-, bak-a-kal-, sür-e-gel-...
Cümleler yapıları bakımından basit ve birleşik olmak üzere üçe ayrılır. Cümlelerin yapısında syargı sayısına bakılır.
İçinde bir tek yargı bulunan cümlelere basit cümle denir.
Burada hepimiz mutlu olacağız.
Anlamıyorsun sen beni.
İyi bir öğretmenmiş Selim Bey.
Annesi de babası da küplere binmiş geçen hafta.
İçinde birden çok yargı bulunan cümlelere ise birleşik cümle denir.
Okula giderken liseden bir arkadaşımla karşılaştım.
Sizinle dertleşmek beni rahatlatıyor.
Erken gelirsen bu konuyu da konuşuruz seninle.
Bana, sen beni anlamıyorsun, dedi dün akşam.
Erken geldim ki sizi de göreyim.
Not:
Eylemsiler ve yüklemler yargı bildirir.
Gelen gideni aratır. (üç yargı)
Beni aramadığını ona sen mi söyledin? (iki yargı)
Koşarsan en kısa sürede hedefine ulaşırsın.