Sözcüklerin kökleri nasıl belirlenir?

Bir sözcüğün her türlü ek (yapım eki, çekim eki) çıkartıldıktan sonra geriye kalan anlamlı en küçük parçasına kök denir.

Terazinin dengesi bozulmuş.

terazi: kök
n: kaynaştırma harfi
in: tamlayan eki

denk: kök
e: yapım eki
s: kaynaştırma harfi

boz: kök
ul: yapım eki
muş: çekim eki

Not: Sözcüklerin kökleri bulunurken, kökle gövde arasında anlam ilişkisi bulunur, ilkesi unutulmamalıdır.

Arabacıyı çağırdım.

Bu cümledeki ''arabacı'' sözcüğünün kökü ''ara'' değil ''araba''dır. Çünkü ''ara'' ile ''araba'' arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur.

Yine bu cümledeki ''çağırdım'' sözcüğünün kökü ''çağ'' değil, ''çağır''dır. Çünkü ''çağ'' ile çağır'' arasında hiçbir anlam ilişkisi yoktur.

Türkçede kökler ad kökleri ve eylem kökleri olmak üzere ikiye ayrılır.

Ad (isim) kökleri: Ad soylu sözcük kökleridir. Bu tür kökler -mek/-mak mastar ekini alamaz.

çiçek, eski, gün, deniz, ile, ve, ben...

Eylem (fiil) kökleri: Bir eylemi karşılayan köklerdir. Bu tür kökler  -mek/-mak mastar ekini alabilir.

gelmek, okumak, bakmak, çalışmak, yürümek...

Not: Bazı kökler hem ad hem eylem kökü olarak kullanılabilir. Bu türden köklerin bir bölümüne sesteş kök, bir bölümüne ise ortak (kökteş) kök olarak adlandırılır.

Sesteş kök: Aralarında hiçbir anlam ilişkisi olmayan ad ve eylem kökleridir.

gül (çiçek-ad) /gül (gülmek-eylem)
yaz (mevsim-ad) / yaz (yazmak-eylem)
diz (organ-ad) / diz (dizmek-eylem)

Ortak (kökteş) kök: Aralarında anlam ilişkisi olan ad ve eylem kökleridir.

boya (boyama işinde kullanılan nesne-ad) / boya (boyama işi-eylem)
sıva (sıvama işinde kullanılan nesne-ad) / sıva (sıvama işi-eylem)
ekşi (ekşimiş olan-ad) / ekşi (ekşime işi-eylem)