Basit zamanlı eylemlere gelerek birleşik zamanlı eylemleri yapan, ad soylu sözcüklere gelerek bu sözcüklerin yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan eklere ek-eylem denir. ''Ek-eylem''in dört biçimi vardır:
1. Ek-eylemin di'li geçmiş zamanı (-idi)
2. Ek-eylemin miş'li geçmiş zamanı (-imiş)
3. Ek-eylemin şartı (-ise)
4. Ek-eylemin geniş zamanı (-dir)
Birleşik zaman yapma işlevi
geliyor / basit zamanlı eylem
geliyor-idi (geliyordu) şimdiki zamanın hikayesi
geliyor-imiş (geliyormuş) şimdiki zamanın rivayeti
geliyor-ise (geliyorsa) şimdiki zamanın şartı
Not: -dir birleşik zaman yapmaz. Eylemlere kesinlik ya da olasılık anlamı katar.
Dersimiz bu konuyla birlikte bitmiş-tir. / kesinlik
Teyzem çoktan yola çıkmış-tır. / olasılık
Ad soylu sözcüklere yargı gücü kazandırma (yüklem olmalarını sağlama) işlevi
Ben de bir zamanlar öğretmen-idi-m (öğretmendim) /ad-ek-eylem-kişi eki
O da bizim okulda öğrenci-imiş (öğrenciymiş) /ad-ek-eylem
Büyük-ise-n (büyüksen) büyüklüğünü bil. / ad-ek-eylem-kişi eki
Not: Ek-eylemin geniş zamanının özel bir çekimi vardır.
öğretmen-im
öğretmen-sin
öğretmen (dir)
öğretmen-iz
öğretmen-siniz
öğretmen-dirler
Not: Ek-eylemin geniş zaman üçüncü tekil kişi eki(-dir) genellikle söylenmez.
Ablam öğretmen (dir)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder