Dil-kültür ilişkisi nedir?

DİL- KÜLTÜR İLİŞKİSİ

Kültürün çeşitli tanımları yapılmaktadır. En genel anlamıyla kültür bir toplumun maddi ve manevi alanda ortaya koyduğu tüm eserlerdir. Toplumların yaşam biçimleri, gelenek-görenekleri, kullandıkları araç gereçleri, inançları, dili, sanat anlayışı vb. kültürü oluşturur. Toplumlar yüzyıllar boyu maddi ve manevi alanda çok değerli eserler üretmişlerdir. Bu eserler gelecek kuşaklara dil sayesinde aktarılır. Örneğin İslamiyetten önceki döneme ait destan, koşuk, sağu, savlar, Orhun Yazıtları, Dede Korkut Hikayeleri, Yunus Emre'nin şiirleri dil sayesinde günümüze dek yaşamışlardır. Günümüz gençleri o eserleri okuyarak o dönemle ilgili bilgi sahibi olabilirler. Bu bilgilenme dil sayesinde olmaktadır. Bu bakımdan dil önemli bir kültür taşıyıcısıdır.

Bir ülke sınırları içerisinde dil farklı biçimlerde kullanılabilir. Bu farklılığın başında konuşma dili ile yazı dili gelir.

Konuşma Dili

Günlük yaşamda, evde, sokakta, çarşı pazarda kullanılan dile konuşma dili denir. Konuşma dilinde el, yüz ve vücut hareketlerine, ses tonuna, vurguya ve tonlamaya dikkat edilir. Yani bu ögeler konuşmada sözün anlatım gücünü etkiler. Konuşma dili işitme duyumuza hitap eder.

Konuşma dili kişilerin kültür düzeylerine ve bölgeden bölgeye farklılıklar gösterir. Okuma yazma oranı düştükçe dili kullanmada yöresel özellikler çoğalır. Böylece konuşmada ağız, şive ve lehçe farklılıkları görülür.

Lehçe

Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihinden önce, kendisinden ayrılan ve çok büyük farklılıklar gösteren kollarına denir. Ses, şekil ve kelime farklılıklarına dayanır.

Örnek: Çuvaşça ve Yakutça, Türkçenin lehçelerindendir. Türkiye Türkçesindeki, "ayak" kelimesi, Çuvaşça''da, "ura" olarak geçmektedir.

Şive

Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihi döneminde kendisinden ayrılan ve ses, şekil değişikliği gösteren kollarına denir.

Örnek: Kırgız Türkçesi, Azeri Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kıpçak Türkçesi Türkçe'nin şivelerindendir. Türkiye Türkçesindeki "ben", Azeri Türkçesinde "men" olmaktadır.

Ağız

Bir şive içindeki, söyleyiş farklılıklarına dayanan küçük kollardır.

Örnek : Nevşehir ağzı, Aksaray ağzı, Yozgat ağzı ...

Yazı Dili

Yazıda kullanılan dildir, aynı zamanda medeniyet dilidir. Tarih boyunca, ancak; medeniyeti, kültürü ve edebiyatı olan milletler, yazı dilini kullanmışlardır. Bu dile, kültür dili, edebiyat dili de denir. Yazı diline, konuşma dilindeki farklılıkların hiçbiri aktarılmaz. Çünkü, her milletin bir tek yazı dili bulunur .