Uygulamalı büyük ünlü uyumu

Büyük ünlü uyumu ünlülerin kalınlık-incelik yönünden uyumudur.

Büyük ünlü uyumuna göre kalın (a,ı o, u) ünlülerden sonra kalın, ince (e, i, ö, ü) ünlülerden sonra ince ünlüler gelir.

Türkçe sözcükler genellikle bu kurala uyar.

Ayrıca tek biçimli ekler (-yor, -ken, -ki, -leyin, -imtırak, -gil, -daş) dışındaki tüm ekler de bu kurala uyar.

Uygulama

Kirazlar olmadan Çanakkale'ye gelmek istiyoruz. Hem sizi hem annenleri çok özledik. Telefonla görüşmek içimizdeki hasreti gidermiyor.

Kardeşin otobüsle gidelim diyor; ama ben arabayla gelmek istiyorum. Geze geze gider, yolda değişik bir iki yer görürüz diye düşünüyorum.

Erikler de olmaya başlamıştır artık. Gerçi biraz ekşimtıraktır; ama olsun .Ben biliyorsun dalından kopardığım her şeyi zevkle yerim.

Kardeşim, gelirken getirmemi isteğin bir şey var mı? Çekinmeden söyle.

En çok neyi özledim biliyor musun akşamleyin yatmadan seninle yaptığımız hoş dedikoduları.

Bizi merak etme, şimdilik sağlıcakla kal. Görüşmek üzere.

Büyük ünlü uyumuna aykırı sözcükler

A) Sözcüğün kendisinden kaynaklanan

kirazlar / ince-kalın-kalın
Çanakkale'ye / kalın-kalın-kalın-ince-ince
annenleri / kalın-ince-ince-ince

telefonla / ince-ince-kalın-kalın
hasreti / kalın-ince-ince
kardeşim / kalın-ince-ince
otobüsle / kalın-kalın-ince-ince
dedikoduları / ince-ince-kalın-kalın-kalın-kalın
merak / ince-kalın

B) Ekten kaynaklanan

istiyoruz / ince-ince-kalın-kalın
gidermiyor / ince-ince-ince-kalın
diyor / ince-kalın
istiyorum / ince-ince-kalın-kalın
düşünüyorum / ince-ince-ince-kalın-kalın
ekşimtıraktır /  ince-ince-kalın-kalın
biliyorsun / ince-ince-kalın-kalın
biliyor /ince-ince-kalın
akşamleyin / kalın-kalın-ince-ince